Vücutta normal metabolik süreçler, çevresel maruziyetler (hava kirliliği, radyasyon, sigara, stres, kötü beslenme vb.) sonucu reaktif oksijen türleri (ROS) veya halk arasında bilinen adıyla serbest radikaller oluşur [(Valko et al., 2007)].
Bu serbest radikaller;
- DNA’ya zarar vererek mutasyonlara,
- Hücre zarlarını parçalayarak hücresel bütünlük kaybına,
- Proteinleri bozarak işlev kayıplarına neden olabilir [(Lobo et al., 2010)].
Vücut bu zararlara karşı antioksidan savunma sistemlerine sahiptir. Ancak,
- yaşlanma,
- stres,
- kötü yaşam tarzı,
- bazı hastalıklar,
- yetersiz beslenme gibi nedenlerle antioksidan kapasite düşer ve serbest radikal üretimi artar: bu duruma oksidatif stres denir [(Sies, 1997)].
*Antioksidanlar, bu zararlı molekülleri nötralize ederek hücreleri korur ve oksidatif stresi dengede tutar.
Erkek Sağlığına Etkileri
Antioksidanların erkek sağlığına etkisi çok yönlüdür:
- Üreme Sağlığı
- Erkek infertilitesinde sperm kalitesini bozan en yaygın etkenlerden biri oksidatif strestir [(Agarwal et al., 2006)].
- Antioksidanlar sperm DNA’sını koruyarak hareketliliği, sayıyı ve morfolojiyi iyileştirir [(Showell et al., 2014)].
- Kardiyovasküler Sağlık
- Oksidatif stres, damar iç yüzeyinde iltihaplanma ve plak oluşumuna yol açarak hipertansiyon ve ateroskleroz riskini artırır [(Madamanchi et al., 2005)].
- Vitamin C, E, Koenzim Q10 gibi antioksidanlar damar duvarlarını korur.
- Kas ve Egzersiz Performansı
- Egzersiz sırasında ROS üretimi artar. Bu, kas yorgunluğu ve hasarına yol açabilir.
- Antioksidanlar kas hücrelerini koruyarak toparlanmayı hızlandırır [(Bloomer et al., 2006)].
- Hafıza ve Nörolojik Fonksiyonlar
- Serbest radikaller, beyin hücrelerinde yapısal ve fonksiyonel bozulmalara neden olur. Bu durum yaşa bağlı bilişsel gerileme ve Alzheimer hastalığına zemin hazırlayabilir [(Butterfield et al., 2002)].
- Antioksidanlar (örneğin glutatyon, C vitamini) nöronları korur ve sinaptik işlevleri destekler.
- Bağışıklık Sistemi
- Oksidatif stres, bağışıklık hücrelerinin işlevini bozar. Antioksidanlar serbest radikalleri nötralize ederek T hücreleri ve makrofajların etkinliğini artırır [(Moriguchi et al., 1999)].
**Antioksidanların önemi, insan sağlığını koruma ve kronik hastalıkları önlemede birincil savunma hattı olmalarından gelir.
- Yaşlanmayı geciktirir,
- Kansere karşı hücreleri korur,
- Organ sistemlerinin düzgün çalışmasını sağlar,
- Hücre yenilenmesini ve onarımını destekler,
- Enerji üretiminde rol oynar (özellikle Koenzim Q10 ve L-Karnitin gibi moleküller).
- Antioksidanlar, hem vücut tarafından sentezlenir (glutatyon, SOD vb.) hem de dışarıdan alınmalıdır (vitaminler, mineraller, fitokimyasallar). Dengeli beslenme, doğru takviyeler ve sağlıklı yaşam tarzı, bu sistemin sürdürülebilirliği için kritik önemdedir.
Kaynakça
- Agarwal, A., Saleh, R. A., & Bedaiwy, M. A. (2006). Fertility and Sterility, 86(4), 878–885.
- Bloomer, R. J., et al. (2006). Sports Medicine, 36(4), 317–332.
- Butterfield, D. A., et al. (2002). Free Radical Biology & Medicine, 32(11), 1050–1060.
- Lobo, V., et al. (2010). Pharmacognosy Reviews, 4(8), 118–126.
- Madamanchi, N. R., et al. (2005). Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology, 25(1), 29–38.
- Moriguchi, S., et al. (1999). Journal of Nutrition, 129(5), 883–887.
- Showell, M. G., et al. (2014). Cochrane Database of Systematic Reviews, (12), CD007411.
- Sies, H. (1997). Experimental Physiology, 82(2), 291–295.
- Valko, M., et al. (2007). International Journal of Biochemistry & Cell Biology, 39(1), 44–84.
